Şirketlerin Değişen İş Yaşamı İçinde Hukuki Hizmet Beklentileri Üzerine

Beklentilerin ne olunduğunu tespit etmek, mesleğimizi bekleyen gelecek değişimlere karşı şimdiden adapte olmak ve gerektiğinde mesleğimizi korumak adına tedbir almak için önemlidir.

Gerek uluslararası gerek ulusal çapta faaliyet gösteren şirketler son on yıl içinde iç ve dış işleyişlerini önemli ölçüde değiştiren etkiler ile karşı karşıya kalmışlardır. Örneğin, 2008 krizi ile devam eden deflasyon, yolsuzluklar ve suiistimallere ilişkin skandallar, paydaşların ve hissedarların ilave beklentileri, iş yapış süreçlerindeki artan karmaşıklık, faaliyet gösterilen sektördeki yoğun regülasyon şirketlerin maliyetlerini ve risklerini arttırmıştır. Bu bağlamda, belirtilen maliyet ve risklerin yönetilmesi adına, şirketlerin üst yönetim ve lider kadrolarının hizmet aldıkları avukatların veya hukuk departmanlarının iş yüküne, departman organizasyonuna ve rolüne ilişkin bakışı değişmiş, özellikle masrafları düşürmek , gelişen/hızlanan teknoloji ve bilişim sistemleri doğrultusunda alternatif çözüm yönetimlerine yönelmek amacıyla hukuk departmanlarını yoğun baskı altına alacak şekilde şirketlerin hukukçulardan beklentileri dramatik olarak evrilmiştir..

Ülkemizde ise şirketlerin hukuki hizmet beklentileri genel olarak salt avukatlık mesleği içinde değerlendirilmektedir. Buna rağmen gerek akademi gerek meslek kuruluşlarımız olan Barolarımız bu konu üzerinde çalışmamıştır. Halbuki, bu alanın klasik hukuk kurumları ve işlemleri yukarıda belirtilen uluslararası eğilim ve uygulamalar ile değişime uğramış, işletme, iktisat ve endüstri mühendisliği gibi bilimlerle iç içe geçerek çok disiplinli (multi disipliner) bir alan ortaya çıkmıştır.

Aşağıda dört başlık olarak saydığım konular bu değişim ve gelişimin sonucu olarak ortaya çıkmış olup ülkemizin uygulamaları ile farklılık göstermektedir. Bu beklentilerin ne olunduğunu tespit etmek, mesleğimizi bekleyen gelecek değişimlere karşı şimdiden adapte olmak ve gerektiğinde mesleğimizi korumak adına tedbir almak için önemlidir.

1) Hukukçuların Uyum(Compliance) /Etik Standartlarının Oluşumda Rolü ve Risk Yönetimine Katkısı
Yukarıda belirtilen değişim ve beklentiler ışığında şirket üst düzey yöneticilerinin hukukçulardan beklentileri değişmiştir. Bu çerçevede, şirketin faaliyet konusu ile ilgili olarak karşı karşıya kalınabilecek riskin azaltılması ve yönetilmesi adına, şirketin tabi olduğu kurallar ile düzenleyici işlemlere uyum, kamu otoriteleri ilişkilerindeki temsil ve Kurumsal Yönetim İlkelerinin hayata geçirilmesi konularında etkin rol üstlenmeleri beklenmektedir.
Özellikle Uyumluluk, kara para aklama , yolsuzluk/suiistimal/rüşvetle mücadele, rekabet ihlal edici eylem ve işlemlerden kaçınma, bilgi koruma, ekonomik ambargolar başta olmak üzere şirketin faaliyet gösterdiği alanlarda yapılan hukuki düzenlemelere, düzenleyici otorite işlemlerine, uluslararası kurallara uyumun sağlanması ve şirket çalışanları için etik standartların oluşturulmasının tamamını kapsamaktadır. Şirketin bu kuralları ihlal ettiği veya uyumsuzluğun tespit edilmesi halinde ortaya çıkacak maddi zarar ve itibar kaybı nedeni ile oluşacak manevi zararlar, gerek kurumun gerek profesyonel kurum yöneticilerinin gerekse de icra kurulu veya yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğunu doğuracaktır.
Bu sorumluluklar çerçevesinde bu kişiler hakkında soruşturmalar açılacak, ağır cezai ve hukuki yaptırımlar ile karşılaşma ihtimalleri bulunacaktır. Bu tür durumlara karşı hukukçuların gerekli uluslararası kabul görmüş standartlar dahilinde uyum programlarını hazırlamaları, bilgilendirme, eğitim ve hatırlatma ile birlikte gerçekleşmiş veya muhtemel masrafları/maliyetleri öngörmeleri sağlanmalıdır. Hukukçuların, bu faaliyeti gerçekleştirirken şirketin ilgili fonksiyonları ile işbirliği ve uyum içinde proaktif şekilde çalışma yeteneğine sahip olması başarının önemli bir göstergesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak dikkat edilmesi gereken nokta, oluşturulacak uygun ölçüdeki uyum ve risk kontrol mekanizmaları hukuki riskleri minimize ederken şirket faaliyetlerinin kısıtlanmadığından da emin olunması gerekmektedir.

2) Bütçe ve Kaynak Yönetimi
Yukarıda açıklandığı gibi avukatlardan ve hukukçulardan bütçe ve kaynak yönetiminde daha tutumlu olmaları beklenmektedir. Şirketlerin İcra kurulu başkanları ve diğer yöneticilerinin baskısı ile bu durum hukuk müşavirlerini değer ve bütçe yönetimi odaklı yeni çalışma biçimleri bulmaya yöneltmiştir. Bu süreç geleneksel hukuk büroları ile çalışma biçimleri sorgulanarak değişime uğramış, hukukçu olmayan ancak hukuk süreçlerini analiz ederek raporlama yapan mesleklerin oluşması (Legal Process Analysis) ile birlikte hukuki süreçlerin alt işverenlere verilmesi (Legal Process Outsourcing) , hukuki hizmet sağlayıcılarının (Legal Service Providers) ortaya çıkması ve hatta yapay zeka içeren bilgisayar programlarının kullanılmaya başlanması gibi radikal değişiklikleri içeren yeni çözümler karşımıza çıkmıştır.
Şirketlerin çalıştığı dış hukuk avukat/hukuk büroları bu süreçten yoğun şekilde etkilenmiş, performanslarının ölçülerek verimliliklerinin değerlendirilmeye alınması eğilimi doğmuştur. Özellikle makbuz/masrafların elektronik olarak global bir network ağına yüklenerek önceden belirlenmiş hedeflerle uyumunun takibi, global arşivin oluşturulup güncel tutulmasına yönelik hedefler konulması, açıkça belirtilmiş kontrol listelerine uyulması, standart dokümanlar kullanılması, raporlama, bütçe, personel ve dava masraflarının planlanması vb. unsurlar için veri analizine uygun olacak şekilde standart raporlama yapılması beklenmekte olup performansı ölçümünde önemli bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu eğilimlerin sebebi maliyetleri azaltmak, ücretlendirme teamüllerini değiştirmek, teknolojinin kullanılması sayesinde verimliliği arttırmak olarak özetlenebilecektir. Ne yazık ki bu eğilim, Richard Suskind’ın “The End of Lawyers?: Rethinking the nature of legal services”( Hukukçuların Sonu?: Hukuki Hizmetlerin Doğasını Yeniden Düşünmek) isimli eserinde belirttiği gibi, hukuki hizmetleri olaya ve şartlara özel yapısından kurtararak standart, sistematik, paketlenmiş ve fiyatı önceden belirlenmiş adeta ticari bir emtia haline dönüştürmeyi amaçlamaktadır. Bu durum avukatlık mesleğinin geleceği için en büyük tehlike olup bu konu ile ilgili olarak gerekli analizleri yapmak ve tedbirleri almak bütün meslektaşlar için ortak bir yükümlülük olarak karşımıza çıkmaktadır.

3)Hukuk Müşavirliği-Departman Üyelerinin İşe Alımı-Eğitimi/ İnsan Kaynağı Yönetimi/ Performans Ölçümü
Yukarıdaki maddelerde de belirttiğimiz gibi beklentilerin yükseldiği rekabetin arttığı günümüz şirketlerinde hukukçuların ayrıcalıklı rolleri sona ermiş olup gerek diğer fonksiyonlar gerekse de insan kaynakları departmanları avukatların verimliği ve başarılarının ölçülmesi için ilgili yöneticilerine baskı yapmaktadırlar. Bu bağlamda, hukukçulara çok yabancı bir kavram olan performans ölçümü ve yönetimi kavramı çalışma hayatına az veya çok girmiştir. Özellikle şirketlerin bünyelerinde çalışan meslektaşların kısa-orta-uzun vadede kariyer planlarının yapılması, periyodik olarak programlı ve aniden kariyer görüşmelerine tabi tutulmaları, şirketin faaliyetlerini yerine getiren diğer fonksiyonlardaki çalışanlardan 360 derece geri bildirimler alınması, bireysel ve kurumsal hedefler verilerek katkı ve yaratılan değerlerin ölçülmesi, teknik hukuk bilgisi dışında raporlama ve sunum yapma, muhasebe/finansal okur yazarlık ve pazarlık, gibi hukuki olmayan yeteneklerin de sahip olunması beklenmektedir. Ayrıca bunlara ilave olarak, bütçe-planlama yönetimi, kontrol sistemlerinin kurulması, hedeflenen tasarruf oranlarının sağlanması, alternatif çözüm yollarıyla verimsiz iş hacminin azaltılması, potansiyel hukuki uyuşmazlıkların ortaya çıkmadan tespiti ve çözümü, şirketin kurumsal kimliğini oluşturan vizyon ve misyona uygun olarak hukuk departmanları ve avukatlık bürolarının önceliklerinin tespit edilmesi de aranmaktadır.

4)Hukuk Müşavirliği- Yönetim ve İşletme Yetenekleri/ Liderlik Özellikleri
Yukarıda tespitlerimiz çerçevesinde hukukçuların ve avukatların hizmet verdikleri şirketlerin beklentilerini karşılamak, şirketlerin vizyon, misyon ve stratejilerine uyumlu faaliyetlerde bulunulmasını sağlamak adına öncelikle bu departmanlarda hizmet veren hukuk müşavirlerinin zihniyet yapılarının değişmesi gerekmektedir. Bunu sağlamak için liderlik ve değişimi yönetmek gibi özellikler gerekli olacaktır.
Bu bağlamda avukatların rolünün kolay olduğunu söylemek mümkün değildir. Meslektaşlarımızın problem çözücü, stratejist, iş ortağı ve iyi liderler olması gerekmektedir. Bunlara ek olarak iş hedefleri ile dahil olduğu projenin kesin sürelerini dikkate alarak projenin durumu ile ilgili olarak tüm departmanlarla sürekli iletişim halinde kalmaları kritik önem taşımaktadır. Dolayısıyla Kurumsal Hukuk Müşavirleri iyi hukukçu olma yanında basiretli bir iş adamı gibi düşünme yeteneklerini de geliştirmeli ve bu sayede kuruma danışmanlık yaparak strateji oluşturma ve problem çözme gibi değerleri katmaları/yaratmaları beklenmektedir. Ek olarak bir kurumsal hukuk müşavirinin mükemmel bir iletişim yeteneğine sahip olması, işin gerektirdiği jargona hakim olması, şirket yapısının risk taşıma isteğini idrak etmesi ve hizmet verdiği şirketlerin iş modelini anlaması gerekmektedir. Ancak günümüzde hukuk eğitimi ile barolar çerçevesinde verilen eğitimlerde çok az hukukçu bu niteliklere sahip olarak yetiştirilmektedir. Bu sadece ülkemizde değil bütün dünyada ortak bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun sonucu olarak şirketler alternatif hukuki hizmet sağlayıcılarına yönelmektedir.
Sonuç olarak, hukukçulardan yüksek mesleki standartlar ve teknik bilgi ve deneyim beklenmekle birlikte şirketin faaliyet konusunda iş geliştirmede de yetenekli olmaları beklenmektedir. İkinci olarak, danışmanlığı yaptıkları veya hukuk hizmet sundukları şirketlere karşı değer yaratma ve yeni iş modellerini kullanarak avantaj sağlamaları önemli bir fark yaratmaktadır. Üçüncü olarak hukuki hizmetlerin verilmesinde teknolojinin ve teknolojinin sağladığı güncel araçların kullanılarak veri analizlerinin hukuki karar alma süreçlerine uygulanması ve maliyetlerin düşürülmesi başarıda büyük kilit rol oynamaktadır.
Kurumsal Şirketlerin ihtiyaç duyduğu hukuku hizmet ve işlemlerin yukarıdaki ilke ve kurallar ile mesleğimizin değer ve ilkeleri çerçevesinde yeniden yapılanması şirketlerin diğer fonksiyonlarının hukuki desteği/hizmeti daha kolay, hızlı, yaygın ve şeffaf almalarını sağlayacak olup hukuki problemlerin ve risklerin oluşumundan önce erken müdahale edilerek gerekli tedbirlerin alınması veya risklerin yönetilmesi noktasında büyük değer katacaktır.

YARARLANILAN KAYNAKLAR
1)         What a General Counsel Can Bring to a Company’s Board
http://www.heidrick.com/~/media/Publications%20and%20Reports/What-General-Counsel-can-bring-to-company-board.pdf
2)         The General Counsel as Lawyer –Statesman/ A Blue Paper
https://clp.law.harvard.edu/assets/General_Counsel_as_Lawyer-Statesman.pdf
3)         General Counsel with Power
http://eureka.sbs.ox.ac.uk/4560/1/General_Counsel_with_Power.pdf
4)         Over the Horizon: How corporate counsel are crossing frontiers to address new challenges
https://www.kpmg.com/Global/en/IssuesAndInsights/ArticlesPublications/broadening-role-general-counsel/Documents/general-counsel-survey-report-v3.pdf
5)         General Counsel Beyond 2015  What Will Your Next General Counsel Look Like ?
http://www.normanbroadbent.com/wp-content/uploads/2015/02/General-Counsel-Paper.pdf
6)         Consero General Councel Data Survey
http://consero.com/consero-july-2015-general-counsel-data-survey/
7)         Nabarro: From In-house Lawyer to Business Counsel
http://www.nabarro.com/downloads/from-in-house-lawyer-to-business-counsel.pdf
8)         A Guide For General Counsel Structuring Your Legal Team –DLA Piper
https://www.dlapiper.com/~/media/Files/Insights/Publications/2015/01/WIN_Structuring_Your_Legal_Team.pdf
9)         The Future of Big Law: Alternative Legal Service Providers to Corporate Clients
http://ir.lawnet.fordham.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=5006&context=flr
10)       2015 Report on the State of Legal Market
http://www.law.georgetown.edu/academics/centers-institutes/legal-profession/upload/FINAL-Report-1-7-15.pdf

Şirketlerin Değişen İş Yaşamı İçinde Hukuki Hizmet Beklentileri Üzerine hakkında merak ettikleriniz ve verilen hizmetler hakkında daha detaylı bilgiler almak için bizimle iletişime geçmekten çekinmeyin.